Nakon objavljivanja članka o Tovarišaninu Mileti Protiću autora V. Dimitrijevića na našem sajtu 3.12.2016.godine, naš saradnik Stefan Gužvica skrenuo nam je pažnju na neke činjenične greške i pogrešne navode u priči o tovariškom junaku. U interesu istorijske istine i korektnog navođenja biografskih podataka Milete Protića, ovde iznosimo njegove ispravke.
Mileta Protić za vreme boravka u Severnoj Africi.
Tvrdnja da je Mileta Protić bio nekakav „zaboravljeni junak“ je netačna: ako išta, među retkima je u opštini čije se nasleđe čuva u zadnjih 70 godina bez obzira na vlast. To što je imao ulice samo u nekim gradovima i jednu osnovnu školu, kao što se navodi, ne znači da je ikada bio zaboravljen, naprotiv. Štaviše, izgleda čudno da u tekstu piše kako je zaboravljen, a da onda stoji navedeno koje je počasti dobio posle rata. Pored toga, tekst ne spominje da je Mileta Protić posthumno odlikovan Ordenom partizanske zvezde prvog reda i da je dobio je spomenik u Žepču, gde je poginuo (spomenik su za vreme Rata u Bosni porušile snage Hrvatskog vijeća obrane).
Razlozi zbog kojih Mileta Protić nije proglašen narodnim herojem, a koji se navode u tekstu, spadaju u puko nagađanje i nisu potvrđeni argumentima niti istorijskim izvorima. Primera radi, ni Franjo Pirc (koji se nalazi s Protićem na jednoj od slika u članku), koji je bio mnogo istaknutiji od Milete i koji je posle rata bio general-major jugoslovenskog vazduhoplovstva, isto nikad nije proglašen narodnim herojem.To što nije bio član KPJ, što je bio hrišćanin i što je bio sin „kulaka“ takođe ne moraju da budu razlozi što nije proglašen narodnim herojem. Bilo je narodnih heroja koji nikad nisu bili članovi KPJ (Darinka Radović, Boško Buha, Miloš Komatina), onih koji su bili hrišćani (Pero Ćetković), a o onima koji su bili potomci imućnih porodica ili srednje klase da i ne govorimo (taj spisak uključuje i Titove najbliže saradnike, poput Ive Lole Ribara, Edvarda Kardelja i Koče Popovića). Pretpostavke da nije postao narodni heroj zbog političkog, verskog ili klasnog položaja su sasvim neosnovane.
U članku piše da „je stalno izbegavao svaki politički angažman,“ a da je bio „Srbin, rodoljub,“ što samo po sebi predstavlja političko opredeljenje. Pored toga, on u NOVJ stupa aprila 1944. godine, skoro pet meseci pre nego što kralj Petar II pozvao svoje podanike da pristupe Narodnooslobodilačkoj vojsci Jugoslavije pod maršalom Titom, što je isto tako jedan nesumnjivo politički čin u to vreme. Moglo bi se dodati i da je iznad svega bio dosledan antifašista, jer je bio član jedine vojne jedinice bivše jugoslovenske vojske koja je prešla u inostranstvo i odatle se borila na strani Saveznika od aprila 1941. godine.
Najvažnije od svega, tvrdnja da je Mileta Protić ubijen, koja se iznosi u članku, je čista izmišljotina. Njegova pogibija opisana je u knjizi „Vazduhoplovstvo u narodnooslobodilačkom ratu Jugoslavije“ od strane njegovog saborca Franje Lolića:
„Sećam se jutra, kad sam mu poslednji put namestio pilotske vezove i mahnuo rukom, zaželevši mu srećan povratak. Ali, nije se više vratio. U napadu nad Teslićem u Bosni pao je prvi komandant Prve lovačke eskadrile. Pao je u osvetničkom zanosu i mržnji prema neprijatelju. Iz izveštaja ostalih pilota videlo se da je napad ponovio više puta i da je bio pogođen u vazduhu. Čuo se krik i osvetnička psovka, a zatim se avion sa bombama obrušio pravo na neprijateljske tenkove. Eksplozija bombi uništila je tenkove, ali je nestao i Mileta Protić.
Kad je osetio da je smrtno ranjen, doneo je odluku da se sjuri na neprijateljske tenkove. Herojski gest smionog borca, čoveka koji nije bio član KPJ, ali je zavoleo komuniste jer je u njima našao ljude i drugove kakve je video u viziji svojih mladalačkih snova. Velika je bila njegova ljubav prema otadžbini, za koju je ovako smelo dao svoj život.“
Do danas nije otkriven nijedan izvor koji bi upućivao na suprotno, odnosno na ubistvo Milete Protića od strane njegovih saboraca. Ni sam autor teksta se ne poziva na izvor, nego kaže „postojale su priče“, što ne zadovoljava standarde istorijske nauke. Osim ako se ne pronađe izvor koji bi neoborivo dokazao navodno ubistvo Milete Protića, njegova smrt ostaje herojska pogibija u ratu, a ne čin izdaje njegovih saboraca.
