Među značajnim datumima Kalendara javnog zdravlja je 20. mart – Nacionalni dan borbe protiv raka dojke.
Obeležavanjem ovog dana skreće se pažnja javnosti na raspostranjenost te bolesti i na podizanje svesti žena o značaju preventivnih pregleda u njenom ranom otkrivanju.
Rak dojke predstavlja vodeći uzrok obolevanja i umiranja od malignih bolesti u ženskoj populaciji širom sveta. I u Srbiji je rak dojke najčešći maligni tumor u ženskoj populaciji.
Prema procenama Globokana, kada je u pitanju rizik obolevanja od raka dojke, Srbija se nalazi zajedno sa većinom zemalja zapadnog Balkana (Slovenija, Hrvatska, Crna Gora) u sredini, odnosno sa nešto nižim rizikom obolevanja od raka dojke u Evropi. Međutim, kada je u pitanju umiranje od raka dojke procene Globokana su da su žene u Srbiji, odmah posle žena u Makedoniji, pod visokim rizikom umiranja od raka dojke u odnosu na druge osobe ženskog pola u Evropi.
[wonderplugin_slider id=9]
Prema poslednjim podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut“, u Republici Srbiji je registrovano 3700 obolelih i oko 1600 umrlih žena od raka dojke. Stopa obolevanja od raka dojke kod žena u Republici Srbiji iznosila je 54,3 na 100.000, nešto viša stopa je registrovana u Vojvodini (64,3/100.000), a stopa umiranja 19,7 na 100.000 žena.
U Bačkoj Palanci tokom prošle godine obolelo je više od 40 žena, stopa obolevanja 50,3/100000.
Visoke stope obolevanja i umiranja zabeležene su u uzrastima od 60. do 69. godine, što najverovatnije govori o kasnom javljanju žena tog uzrasta, kada je maligna bolest već u uznapredovalom stadijumu, odnosno već su prisutne udaljene metastaze na susednim organima.
Visoka učestalost obolevanja od raka dojke mora se u izvesnoj meri pripisati činjenici da do danas nisu otkriveni ili do kraja razjašnjeni svi uzroci njegovog nastanka, pa su dometi primarne prevencije, u tom smislu, ograničeni.
U Republici Srbiji je u decembru 2012. godine započet program organizovanog skrininga raka dojke koji ima za cilj smanjenje smrtnosti i unapređenje kvaliteta života žena obolelih od ove bolesti.
Samo u okviru organizovanog skrininga raka dojke u 2017. godini urađeno je oko 45.000 skrining pregleda mamografijom, a u cilju ranog otkrivanja raka dojke. U Bačkoj Palanci ukupno je tokom prošle godine urađeno 1112 mamografija, 312 prvih i 800 kontrolnih, kao i 379 ultrazvučnih dopuna mamografskom pregledu.
Otkrivanjem raka dojke u ranoj fazi bolesti stvara se mogućnost za njegovo efikasno lečenje. Pravovremenom primenom odgovarajuće savremene terapije i daljim kontinuiranim tretmanom, moguće je očuvati zdravlje i značajno unaprediti kvalitet života obolelih žena.
Prevencija raka dojke
Preventivni pregledi ili metode skrininga u cilju ranog otkrivanja raka dojke su:
- Samopalpacija (samopregled dojke) se preporučuje kod žena od 20. godine starosti, jednom mesečno 10. dana menstrualnog ciklusa. U skoro 90% slučajeva žene dolaze na pregled kada same napipaju neku promenu u dojci. Instrukcija pacijentkinja o samopalpaciji je jednostavna i one putem zdravstveno vaspitnog rada mogu biti obučene za pregled svojih dojki (jednom mesečno);
- Fizikalni pregled od strane lekara se preporučuje kod žena od 30. godine starosti jednom godišnje. Palpacija je najjednostavnija metoda detekcije ali je teško otkriti manje tumore, naročito u žena sa velikim grudima (bar 1 godišnje lekar treba da obavi fizikalni pregled dojki žene);
- Mamografija, bazni mamogram (prvi, početni) trebalo bi da imaju sve žene starosti 35-40 godina, a od 40. godine jedan mamogram u dve godine;
- Ultrazvuk, kod mlađih žena se češće koristi od mamografije.
U rizične grupe za razvoj raka dojke spadaju:
- osobe sa pozitivnom porodičnom anamnezom o raku dojke
- osobe sa benignom bolesti dojke
- osobe koje su imale prethodni rak dojke
- žene koje nisu rađale ili prvo rađanje posle 30 g.
- osobe sa ranom pojavom menstruacije (pre 12 g.) i kasnom menopauzom (nakon 55 g.)
- žene preko 40 godina starosti
- žene visokog socijalno-ekonomskog statusa.
U velikom broju slučajeva rak dojke je izlečiv, ukoliko se otkrije na vreme. Redovnom posetom svom izabranom lekaru (ginekologu), dajete sebi šansu da budete brži od bolesti.
Epidemiolog dr Mirjana Valan
