„Bitka kod Sente”, delo bačkopalanačkog umetnika Ferenca Ajzenhuta, krasi Veliku salu Skupštine opštine Sombor i predstavlja najveće ulje na platnu u regionu.
Platno je ogromnih razmera, širine sedam i visine četiri metra. Površine ukupno 28 kvadratnih metara, slika „Bitka kod Sente”, delo mađarskog umetnika nemačkog porekla Ferenca Ajzenhuta koji je rođen i dobar deo života proveo u Bačkoj Palanci, predstavlja najveće ulje na platnu i to ne samo u Srbiji, nego i na prostorima nekadašnje Jugoslavije.
Slika je poručena za Milenijumsku izložbu koja je 1896. godine organizovana u Pešti povodom proslave hiljadugodišnjice dolaska Mađara u Panonsku niziju. Februara 1898. godine postavljena je u Velikoj sali somborske županije, danas Skupštine opštine Sombor.
Sa bogato pozlaćenim ramom, širokim pola metra, koji sam po sebi predstavlja umetničko delo, slika ima ukupnu površinu od 40 kvadratnih metara, kao jednoiposoban stan, i deluje monumentalno.
Autor slike je Ferenc (Franc) Ajzenhut (1857–1903), Nemac rodom iz Bačke Palanke, školovan u Budimpešti i Minhenu, na Kraljevskoj akademiji lepih umetnosti. Naslikao je prizor čuvene bitke između austrijske i turske vojske, vođene na Tisi kraj Sente 11. septembra 1697. godine. U bici je učestvovao i odred od nekoliko stotina somborskih graničara-militara, srpskih i bunjevačkih husara-konjanika i hajduka-pešaka. Bitkom je završen Veliki bečki rat, koji je trajao od 1683. godine, a prethodila je potpisivanju Karlovačkog mira 1699. godine, nakon kojeg su se Turci nepovratno povukli preko Dunava i Tise.
Kako je pisao Milan Stepanović, zavičajni istoričar iz Sombora, Ajzenhut je sliku uradio uljanom tehnikom na jednodelnom platnu, veličine četiri metra po vertikali i sedam metara po horizontali, uramljenom u raskošni pozlaćeni ram. Bačko-bodroška županija poručila je sliku od Ajzenhuta tri godine ranije (1895), uoči milenijumske proslave dolaska Mađara u Panonsku niziju (1896). Sa slikarom je potpisan ugovor kojim se županija obavezala da mu za ovo delo isplati 12.000 forinti, od čega 2.000 unapred. Za iznos honorara u to vreme je mogao da se kupi posed veličine 40 katastarskih jutara najbolje oranice. Mada već iskusan u slikanju orijentalnih tema, Ajzenhut je odmah počeo da proučava izgled vojne odeće i oružja s kraja 17. veka, pa je, radi prikupljanja podataka o terenu bitke, uz saglasnost cara Franje Josifa, prisustvovao i vojnoj vežbi kod Sente, u jesen 1895. godine. Bio je dobro upoznat i sa dotadašnjim radovima koji su prikazivali slavnu bitku jer je, zapravo, ideju središnje kompozicije svoje slike potpuno preuzeo sa gravure „Bitka kod Sente”, holandskog slikara Jana van Huhtenburga iz 1729. godine.
Savojski je na belom konju sa isukanim mačem u desnoj ruci, okružen konjanicima, kome privode zarobljenog turskog pašu, dok okolo leže tela ubijenih turskih vojnika, a u pozadini se vijore zastave i vodi se bitka. Slika, nastala u Minhenu tokom 1895. i 1896. godine, prikazivala je vrhunac bitke, odnosno trenutak kada komandantu austrijske vojske vojvodi Eugenu Savojskom, ponesenom žarom borbe, koji jaše na propinjućem belom konju, sa mačem pobednički podignutim u pravcu sunca, privode jednog od poraženih turskih komandanata, rumelijskog beglerbega Kisig Džafer-pašu. Jahač koji osmatra bitku je autoportret slikara. Na svom portretu primenio je efekat „Mona Lize”, koji posmatraču daje osećaj da jahač gleda u njega iz kojeg god ugla da posmatra sliku.
Vešto zanatski urađena, građena od više malih scena, ova slika baroknih kompozicionih rešenja preneta je u junu 1896. godine iz Minhena u Budimpeštu, gde je prikazana u Likovnom paviljonu poznate Milenijumske izložbe, mada u jednoj od sporednih i loše osvetljenih sala, iza stepeništa. Mađarska kritika nije bila preterano oduševljena i slikaru je zameran nedostatak mađarskog karaktera slike, sa primedbama da ne slavi mađarsko viteštvo.
Slika je dopremljena brodom iz Budimpešte, a u Sombor je stigla 20. januara 1898. godine, na kolskoj zaprezi. U Veliku salu zdanja Županije smeštena je mesec dana kasnije, 22. februara, pod nadzorom poznatog peštanskog umetnika Karolja Telepija, koji je zastupao autora. Kako je uramljena slika bila viša od ulaza kroz koji je trebalo da bude unesena, predanje kazuje da su županijske vlasti dozvolile da bude probijen deo zida iznad središnjih vrata svečane sale koja vode na balkon, te je slika kroz tako proširen ulaz uneta u salu.
Slika je tri puta u svojoj istoriji bila zaštićena drvenom, odnosno platnenom pregradom – tokom Drugog svetskog rata, prilikom rekonstrukcije velike županijske sale 1975. godine, kao i tokom učestalih bombardovanja okoline i delova Sombora, u vreme agresije NATO-a na SR Jugoslaviju 1999. godine.
Bilo je više pokušaja da bude odneta iz Sombora, ali je do danas ostala na prvobitnom mestu, ističe Milan Stepanović. Još 1902. godine gradske vlasti Sente uputile su Bačko-bodroškoj županiji molbu za ustupanje slike „Bitka kod Sente”, koja je odbijena. Posle Prvog svetskog rata Mađarska je tražila da joj Ajzenhutova slika bude predata, ali je izgubila spor pred Međunarodnim sudom u Hagu, a zatim je sliku želela da otkupi i Nacionalna galerija iz Londona, a za nju su bile zainteresovane i galerije slikarskih akademija u Minhenu i Beču. Posle izgradnje zdanja „Banovine” u Novom Sadu 1939. godine bilo je predloga da Ajzenhutova slika bude premeštena u ovo zdanje, ali je izbijanje rata prekinulo takvu nameru. Posle Drugog svetskog rata predloženo je da slika bude predata beogradskom Narodnom muzeju, čiji je upravnik, srećom, tada bio Somborac Veljko Petrović, koji je presekao takve zamisli u začetku i odlučio da slika ostane u Somboru.
