Junak ove priče je Milan Mile Ristić. Taman kada je trebalo da mirno i bezbrižno provodi detinjstvo, buknuo je Drugi svetski rat, pa je umesto da se igra sa svojim vršnjacima u širokim Palanačkim šorovima, morao da se sklanja od svakog zla koje rat sa sobom nosi.
Odrastajući u takvim okolnostima Mile je baš kao i većina njegovih vršnjaka, sazreo mnogo ranije, gotovo preko noći. Mile i danas veoma dobro pamti sve što se u to vreme dešavalo.
– Rođen sam u Bačkoj Palanci 15. juna 1934. godine, kao treće dete u braku Živane i Sime Ristića. Otac je bio poljoprivrednik, a majka domaćica. Tokom Drugog svetskog rata otac je kao politički krivac – partizanski jatak osuđen na doživotnu robiju, koju je izdržavao u nemačkom logoru „Buhevald“.
„Bolje od oca“ prošla je majka Živana, koja je osuđena na dve godine izgnanstva, a na izdržavanju kazne bila je u mađarskom Sekešfehervaru. Nakon što je izdržala kaznu, majka se vratila kući pred kraj rata, a otac je u Jugoslaviju stigao krajem juna 1945. godine – napominje Mile.
Ratne godine u Bačkoj Palanci, dobro su se urezale u pamćenje ovog osamdesetčetvorogodišnjaka, tako da se on i danas veoma dobro seća gotovo svega što se dešavalo početkom četrdesetih godina prošlog veka.
– Nakon odlaska roditelja u Buhenvald i Sekešfehervar, ostao sam da živim sa babom, dedom, tetkom i dve godine starijom sestrom Desankom, kao i sestrom i braćom od strica. Ratno detinjstvo sam provodio na salašu Ristića koji se nalazio na mestu gde je danas spomenik „Čamac“. Mada sam bio dete radio sam na njivi, čuvao stoku. Pred kraj rata ostao sam bez pomoći deda Pere, koji je prisilno odveden u mađarsku vojsku u Sombor i pored toga što je tada imao dosta godina.
– U dedinom odsustvu, oko obrade zemlje i gajenja stoke, pomagao nam je jedan deda Lukić, ne sećam mu se imena. Početkom rata, odnosno 1941. godine, pradeda Mita je umro, a pred oslobođenje i prababa Marija, priča Mile Ristić.
[wonderplugin_slider id=75]
Sve vreme rata nisu imali bilo kakve kontakte sa Živanom i njenim suprugom Simom.
– Živi svedok hapšenja naših roditelja je Dušan Krmar, mislim da živi u Bačkoj Topoli. Mađarima je oko privođenja mojih roditelja „pomogla“ Marija Stojaković, jedan od članova ove dobro poznate porodice. Naime, Mađari su je prisili mučenjem da oda gde se nalaze moji roditelji, što je ona i uradila, nakon čega su bili uhapšeni. Jedan od članova porodice Stojaković, bio je čoban i ujedno partizanski kurir. On je održavao vezu sa onima koji su se nalazili u partizanskoj bazi na našem salašu i onima koji su ih prevozili Dunavom do Srema, gde su nastavljali svoju borbu sa neprijateljem.
S obzirom da su se ljudi prebacivali čamcem, spomenik Čamac je izgrađen po završetku Drugog svetskog rata kao simbolika tih vremena kada su se borci prevozili preko Dunava da bi se borilina Sremskom frontu. Dunav ih je preneo, ali mnoge nije vratio – ukazuje Mile.
Tokom Drugog svetskog rata jedna trećinu Bačke Palanke naseljavali su Mađari, drugu Nemci, a treću Srbi
– Kuće u kojima su živeli Nemci bile su obeležene kukastim krstom Nemački mladići, odnosno mladi Nemci često su se okupljali kod spomenika koji se nalazio u blizini današnje Tehničke škole. Sećam se da je u to vreme mađarska policija imala veoma posebnu opremu sa šlemom na čijem vrhu se nalazilo nešto poput petlovog repa – seća se Mile.
Ratne godine u kojima je odrastao bez roditelja, Mile je dobro zapamtio, vreme kada je bosonog trčao za stokom, oskudno odeven i obuven orao sa konjima, i više bio gladan nego sit… Godine su prošle, ali sećanje, na surovo i teško vreme koje je obeležilo njegovo detinjstvo, nikada neće biti izbrisano iz njegove glave.
