Krajem XVIII veka južnoslovenski prostor bio je podeljen između više država. Južni Sloveni bili su nastanjeni na graničnim područjima Habsburškog i Osmanskog carstva i Mletačke republike.
Viševekovni sukobi i izloženost stranim uticajima kod njih doveli su do nedostatka jasne predstave o naciona lnoj prošlosti, stvaranja različitih običaja, dijalekata, formiranja različitih mentaliteta, kao i odsustva osećaja zajedništva.
Izbijanje Francuske buržoaske revolucije 1789. godine označilo je kraj međusobnim razlikama nastalim tokom feudalizma i početak ujedinjenja naroda Evrope na osnovu istog porekla, jezika, prošlosti ili teritorije – pripadnosti istoj naciji.
Po istoričaru Miloradu Ekmečiću proces obrazovanja nacionalne ideje južnoslovenskih naroda prošao je kroz četiri faze :I Doba verovanja 1790 1830, II Doba kulture 1830-1860, III Doba politike 1860-1903, IV Doba nasilja 1903-1918.
Srbi Prečani svoja narodna prava od Temišvarskog sabora ostvaruju na parlamentarni način, tražeći potvrdu pređašnje dobijenih carskih privilegija i dobijanje posebne autonomne oblasti u Ugarskoj. Početkom XIX veka malobrojna Prečanska građanska klasa bori se za narodnu stvar pokretanjem prvih novina na srpskom jeziku Novina serbskih, Letopisa Matice srpske i osnivanje prve srpske kulturne institucije 1826. godine u Pešti – Matice srpske.
Hrvati, koji su sačuvali izvestan stepen autonomije u Habzburškoj monarhiji nastoje da se za svoje nacionalne interese bore preko Hrvatskog sabora i plemstva. Na drugoj strani Save i Dunava, dva srpska ustanka (revolucije) 1804-13. i 1815. doveli su do rušenja feudalnog sistema i stvaranja nezavisnih državnih institucija. Time su stvoreni preduslovi Srbiji da u skorijoj budućnosti postane zemlja koja će sprovesti ujedinjenje svih Južnih Slovena.
Tridesetih godina XIX veka dolazi do narodnog preporoda južnoslovenskih naroda kao potrebe nenasilne borbe za prosećenje i nacionalno osvešćenje naroda. Značajnu ulogu u periodu narodnog preporoda imao je Ilirski pokret osnovan u Zagrebu 1830. godine. Tesnom saradnjom glavnog predstavnika Pokreta Ljudevita Gaja sa Vukom Karadžićem i Vrancom Miklušićem 28. marta 1850. u Beču položen je temelj zajedničkog srpsko hrvatskog jezika.
Pored nacionalnog uzdizanja i prosvećenja Ilirci iznose prvi program ujedinjenja Južnih Slovena. On je podrazumevao obnovu Dušanovog carstva kojem bi se naknadno priključili južnoslovenski krajevi u Habzburškoj monarhiji. Plan Iliraca kosio se sa planom Ilije Garašanina proklamovanog u Načertaniju 1844. i programom Vuka Karadžića iz 1849.
Oni su predviđali srpsko nacionalno ujedinjenje preko prisajedinjenja Srbije sa Crnom Gorom, Makedonijom, Bosnom i Hercegovinom, Sremom, Banatom, Bačkom, Baranjom, Slavonijom i Dalmacijom.
Prvo veliko zbližavanje južnoslovenskih naroda u odigralo se tokom revolucije 1848/49. Potrebu stvaranja prve južnoslovenske federacije u koju bi ušle Hrvatska, Dalmacija, Slavonija, Rijeka, Kranjska, Koruška, Istra i Gorica sa Vojvodstvom Srpskim i Tamiškim Banatom najpre su istakli slovenački intelektualci 17.marta 1848. preko programa Ujedinjenja Slovenije.
Zatim je donse i Srbi Prečani na Majskoj skupštini 14. maja 1848. odlukom o stupanju u politički savez sa Trojednom Kraljevinom Hrvatskom. Slovenačke i srpske odluke potvrđuje Hrvatski sabor 29. juna 1848. Pored toga Ilirci 23. marta 1849. preko izaslanika u Beogradu knezu Aleksandru Karađorđeviću nude da stane na čelo južnoslovenskog pokreta i proglasi se kraljem Ilirije.
Konstantin Nikolajević ubrzo potom u ime kneza donosi politički plan ujedinjenja svih Južnih Slovena koji je podrazumevao najpre ujedinjenje svih Srba, a nakon toga stvaranje Južnoslovenskog carstva u koje bi ušli i Bugari. Dobri politički odnosi Srba i Hrvata trajali su do ukidanja Srpskog Vojvodstva 1860. Sporna pitanja u narednom periodu bila su pitanja jurisdikcije nad Sremom, Bosnom i Hercegovinom i pitanjem primata srpske i hrvatske strane u ujedinjenju.
Veliku podršku projugoslovenski orijentisanim političarima pružio je tokom svoje vladavine i knez Mihailo Obrenović. Godine 1903. povratkom na vlast dinastije Karađorđević u Srbiji sa mnogo više energije pristupilo se realizaciji ideje ujedinjenja. Na njoj su do izbijanja Prvog svetskog rata zajedno radili predstavnici srpske vlade uz saradnju sa političarima okupljenih od 1905. u tzv. Hrvatsko-srpsku koaliciju.
