Godišnjica upokojenja patrijarha Irineja obeležava se danas, a 45. Poglavar SPC ostaće upamćen ne samo po blagoj naravi i „jakoj“ reči, vernosti prema crkvi i državi, već i po uvođenju verske službe u Vojsku Srbije, po govoru u UN i ogromnim zaslugama da hram Svetog Save posle skoro devet decenija bude gotov.
Patrijarh Portfirije će povodom prve godišnjice smrti patrijarha Irineja (1930 – 2020) služiti liturgiju u hramu Svetog Save na Vračaru, a završetak izgradnje i unutrašnjeg uređena tog velelepnog zdanja u kojem je sahranjen, ujedno je, kako su za Tanjug rekli najbliži saradnici patrijarha Irineja kruna njegove posvećenosti izgradnji crkvenih bogomolja.
Ustoličen je u januaru 2010. nakon smrti patrijarha Pavla, koji mu je bio blizak prijatelj.
„Njegov životni krst bio je da svojom usrdnom molitvom, skromnošću i smirenošću rešava najteže izazove sa kojima je Crkva bila suočena“, dodali su najbliži saradnici patrijarha Irineja.
Prema rečima kulturologa Jovana Janjića, pokojni patrijarh Irinej „biće zapamćen kao patrijarh koji je premostio nimalo laku deonicu u našem turbulentnom vremenu kada se sa mnogih strana udara na crkvu i na duhovni život čoveka“.
„Njegova najveća zasluga jeste u tome što je pokušao da održi kurs koji je uspostavio patrijarh Pavle, pre svega mislim na suprotstavljanje nekim pokušajima uvođenja pojedinih ‘novotarija’ u crkveni poredak bogosluženja“, naveo je za Tanjug Janjić, koji bio biograf patrijarha Pavla.
Otišao je sa Kosovom i Metohijom u srcu i duši, a naša južna pokrajina bila je upravo razlog zbog čega je 2013. godine bio jedini patrijarh srpski koji je ikada govorio u UN. Kao prvi među jednakima nosio je veliki teret položaja SPC, ne samo na KiM, već i u Severnoj Makedoniji i Crnoj Gori.
Bio je predan Srbiji i srpskom narodu, gde god on živeo, a dve godine pred smrt u Bocvani je osveštao hram Svetog Save. Borio se da zaustavi raskol u SPC, zato je više od 20 puta išao u Ameriku, pozivao na jedinstvo i zajedništvo.
Prema rečima njegovih saradnika, kao poglavar SPC „brod srpske crkve“ nosio je na najbolji mogući način mudrošću, smirenošću i staloženošću i u teškim vremenima. Voleo je malog i običnog čoveka, uvek je nalazio lepu reč za svakoga, a naročito za onoga ko je bio potišten i tužan.
Patrijarh Irinej primio je monaški zavet i posvetio se služenju SPC u veoma teškom razdoblju po završetku Drugog svetskog rata.
Kao profesor i rektor uložio je veliki napor da se obnovi Prizrenska bogoslovija.
Kao episkop niški potpuno je bio posvećen duhovnom ukrepljenju vernika, a veliki uspeh ostvario je i povećanim brojem obrazovanih sveštenika…
Patrijarh Irinej posetio je sve eparhije u regionu i svetu, učinio je posetu autokefalnim pravoslavnim crkvama, učestvovao je u međuverskim i međunarodnim konferencijama i susretima.
U Patrijaršiji je ugostio poglavare i crkvene visokodostojnike kako pravoslavnih crkava, tako i verske predstavnike drugih crkava i verskih zajednica, zatim predsednike i ministre mnogih zemalja sveta i međunarodnih institucija.
Patrijarh Irinej je 2013. godine otvorio proslavu 1.700 godišnjice Milanskog edikta u Nišu, 2014. Međunarodni skup povodom stogodišnjice Velikog rata, 2016. se obratio u Sabranju poglavara pravoslavnih Crkava u Ženevi i u Katedrali Svetog Pavla u Londonu, 2019. je otvorio proslavu Osam vekova autokefalnosti SPC u manastiru Žiča, a 2020. služio moleban za spas srpskog naroda u Crnoj Gori, podsetili su najbliži patrijarhovi saradnici.
Prva monografija o Irineju
Povodom godišnjice upokojenja patrijarha srpskog Irineja, 45. poglavara Srpske pravoslavne crkve, obajvljena je naučna monografija „Patrijarh srpski Irinej i sveštena jerarhija SPC u dijalogu sa muslimanima“, autora đakona Aleksandra Praščevića.
Ova naučna monografija obuhvata period od 2010. do 2020. godine, i predstavlja iscrpnu i sveobuhvatnu istoriju doprinosa patrijarha Irineja i sveštene jerarhije SPC u dijalogu sa poglavarima i predstavnicima islamske zajednice, a napisana je u sklopu autorovog postdoktorata na Teološkom fakultetu Aristotelovog Univerziteta u Solunu.
Profesor Darko Tanasković je u predgovoru napisao:“Najnovija, peta u nizu, monografija dr Aleksandra Praščevića o odnosima SPC sa muslimanima, zadržavajući isti pristup, strukturu i kompoziciju, hroničarski i dokumentarno svedoči o svemu značajnom što je u ovom važnom segmentu međuverskog dijaloga naša Crkva preduzimala i ostvarila pod 10 godina dugim vođstvom patrijarha Irineja“.
Pored toga što činjenično potvrđuje kontinuitet u nastojanju SPC da sa muslimanima u Srbiji, ali i u svetu, ostvari redovne i što sadržajnije korake, uz uvođenje nekih novih vidova kontakata i formata saradnje, ovaj pregled dijaloških aktivnosti ima i dodatni značaj, jer uverljivo opovrgava površne i zlonamerno tendenciozne stereotipe o navodnoj odbojnosti patrijarha Irineja i Crkve na čijem je bio čelu, prema islamu i muslimanima.
Sud o ovom naučnom trudu dao je i viši naučni saradnik dr Aleksandar Raković, koji je naglsio da rukopis na polju međuverskog dijaloga sa muslimanima oslikava delatnost patrijarha srpskog Irineja, Svetog Arhijerejskog Sabora SPC, Svetog Arhijerejskog Sinoda, Ministarstva vera, državno-verske delegacije Srbije u dijalozima sa Indonezijom, zatim prikazuje međusobne veze Srpske Pravoslavne Crkve i Islamske zajednice Srbije i druge primere saradnje pravoslavnih i muslimana.
I na primeru decenije kojom se bavi ovaj Praščevićev rukopis prikazuje se izričiti kontinuitet – predstavljen i u njegovim prethodnim knjigama koje se bave ovom temom – da su srpski patrijarsi i SPC uvek i isključivo pozivali na miran saživot, produbljeno razumevanje i što širi dijalog sa islamskim svetom.
Ovo je prva naučna monografija o patrijarhu Irineju koji se upokojio 20. novembra 2020. u 90. godini, a objavljena je u izdanju Izdavačke fondacije SPC Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke.
Prošlog leta SPC je objavila Praščevićeve četiri monografije „Dijalog između pravoslavnih hrišcana i muslimana na Balkanu“, koje prikazuju sveobuhvatni doprinos sveštenstva SPC dijalogu sa poglavarima i predstavnicima islamskih zajednica, vođen skoro jedan vek.
Đakon Praščević, koji je tada završavao treće postdoktorske studije i obavljao dužnost šefa kabineta patrijarha srpskog, za Tanjug je rekao da monografije predstavljaju iscrpnu i sveobuhvatnu istoriju doprinosa poglavara, arhijereja, sveštenog i monaškog klira SPC dijalogu sa poglavarima i predstavnicima islamskih zajednica koji se vodio skoro jedan vek – od 1920. do 2009. godine.
