– Agrarna reforma i kolonizacija –
Tokom četvorogodišnjeg rata od 6. aprila 1941. do 27. maja 1945. godine Jugoslavija je pretrpela ogromna materijalna razaranja uzrokovana bombardovanjima okupatora i Saveznika, partizanskim gerilskim ratom, preteranom eksplatacijom sirovina i privrednih izvora od strane okupatora, sistematskim uništavanjem saobraćajne infrastrukture, industrije, rudnika, privrednih objekata, kao i objekata od kulturnog značaja.
Rat je odneo puno žrtava, došlo je do značajnih političkih promena u korist Komunističke partije Jugoslavije, a odlaskom prevashodno nemačke nacionalne manjime sa prostora današnje Vojvodine tokom 1944. i 1945. godine osetio se značajan manjak poljoprivredne radne snage. Zbog toga nova vlast pred sebe stavlja novi zadatak koji je iziskivao dodatne napore već ratom izmorenog naroda – obnovu zemlje i uređivanje privrednog života.
U sklopu plana vezanog za obnovu zemlje 23. avgusta 1945. godine, donet je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji. Ovaj zakon obuhvatio je 1.647.305 hektara zemlje nastale eksproprijacijom zemlje u vlasništvu: banaka, veleposednika, narodnih neprijatelja, deoničarskih društava, crkvenih poseda iznad 10 hektara, seljačkih poseda koja su premašivala zemljišni maksimum od 25 do 35 hektara, a u najvećoj meri onih poseda koji su se nalazili u vlasništvu nemačke nacionalne manjine.
Na području današnje AP Vojvodine nalazilo se ukupno 40 % zemljišnog fonda ili 668.412 hektara zemlje. Ova oblast proglašena je područjem tzv. savezne kolonizacije, tj. u njoj je trebalo da se nasele seljačke porodice iz planinskih krajeva, pogotovo onih koji su bili žarišta partizansko-gerilskog rata protiv okupatora (NOB – Narodno oslobodilačke borbe). Proces kolonizacije Vojvodine trajao je oko tri godine, od kraja 1945. do početka 1948. godine. U tom periodu na njenu teritoriju naseljeni su kolonisti iz: Bosne, Hercegovine, Dalmacije, Like, Korduna, Banije, Crne Gore, Srbije, Makedonije, Kosova i Metohije i Slovenije.
Voz na drvarskoj železničkoj stanici
Na prostoru tadašnjeg Bačkopalanačkog sreza naseljene su 2.594 porodice. Prvi kolonisti počinju da pristižu krajem 1945. godine, dok je najveća masa naseljena tokom naredne 1946. godine.
U Novu i Nemačku Palanku doseljeni su kolonisti iz: okoline Drvara, okoline Bosanskog Grahova, okoline Bosanskog Petrovca, okoline Cazina i okoline Bihaća. U Bukin (Mladenovo) nastanili su se kolonisti iz okoline Kupresa, Bosanske Krupe, Glamoča, Bosanskog Novog i Lušci Palanke. Staru Gajdobru naseljavaju porodice iz: nevesinjskog, mostarskog, ljubinjskog, stolačkog, bilećkog i trebinjskog sreza, kao i porodice iz Gacka i Čapline; dok Novu Gajdobru naseljavaju kolonisti iz: trebinjskog, gatačkog, čapljinskog, bilećkog i stolačkog sreza. U Čib (Čelarevo) najveći broj kolonista došao je iz sreza Bosanski Petrovac, u Tovariševo iz: Livna, Duvna, Bosanske Krupe, Bjeljine i Grahova, dok u Obrovac najviše žitelji jajničkog sreza.
Kolonizovana mesta u Bačkopalanačkom srezu (Nova i Nemačka Palanka, Čib, Bukin, Stara i Nova Gajdobra) do 1944. godine bila su većinski nastanjena Nemcima i nosila su nemačka imena (Neu Palanka, Deutsch Palanka, Tscheb, Bukin, Schönau i Wekerledorf).
U okviru Bačkopalanačkog sreza nalazila su se dva sela koja danas pripadaju opštini Bač: Plavna i Novo Selo (Neudorf), danas Bačko Novo Selo. U ova dva sela kolonizovano naseljeni su kolonisti iz: Bihaća, Banja Luke, Glamoča, Livna, Zenice, Dervente, Brčkog, Tuzle, Rogatnice, Prnjavora, Konjica, Višegrada, Trebinja, Bosanske Krupe, Posušja, Ljubuškog i Lištice.
Dolazak kolonista u Novu Palanku
– Kolonizacija po mestima u Bačkopalanačkom srezu –
Pročitaj više: Biografije doseljenih kolonista
U Novu i Nemačku Palanku naseljeno je ukupno 349 porodica. Najviše doseljenih porodica , 221, došlo je iz okoline Drvara. 61 porodica doseljena je iz okoline Bosanskog Grahova i to iz sela: Preodac, Korita, Tičevo, Crni Lug, Pulje, Obljaj, Jaruga, Kisići, Luka, Mrčaj, Pečenci, Stožišta, Ugarci, Vidovići, Zaseok, Bastasi, Donji i Gornji Kazanci, Grikovci, Nugašica, Pržine, Tiskovac, Duler, Maleševci, Marinkovco, Radulovići, Isjek, Peći, Resanovci, Zebe, Crnac, i Uništa. Iz sela cazinskog sreza: Bašće, Kovačevići, Bukovica, Gradina, Klenm Osredak, Pjanići i Vrelo naseljeno je 25, a iz okoline Bosanskog Petrovca i okoline Bihaća, ukupno 11 porodica.
Organizovana kolonizacija u Gajdobri počela je u decembru 1945. godine, a završena je tokom aprila 1946. godine, dok su neke porodice naknadno dolazile sve do jula 1947. godine. U Staru Gajdobru naseljeno je 517 porodica. O ukupnog broja doseljenih porodica njih 122 doselilo se iz nevesinjskog sreza, 83 iz okoline Ljubinja, 79 iz okoline Stolca, 56 iz bosanske krajne, 43 porodice iz bilećkog sreza, 21 porodica iz raznih krajeva Srbije, Hrvatske, Crne Gore, Slovenije i Makedonije i po dve porodice iz Trebinja, Gacka i Čapljine.
- Pogledaj: Prva apoteka u Vojvodini bila je u Bačkoj Palanci
- Pogledaj: Monografija o događaju koji je obeležio istoriju Bačke Palanke
Početkom oktobra 1945. godine započelo je naseljavanje prvih kolonista u Čib. Najveća masa kolonista u ovo selo pristigla je 6. januara 1946. godine. Preko 300 porodica došlo je iz sela u okolini Bosanskog Petrovca: Bjelaja, Busije, Cimeše, Rašinovca, Bravskova, Bukovače, Kapljuha, Kolonića, Krnjeuša, Medinog Polja, Oštrelja, Smoljane, Suvaja, Prokosi, Klenovca, Podsrnetice, Bara, Drinića, Vedrog Polja, Bravski Vaganac, Janjila, Revenik, Lastve, Risovca, Vranovina, Krnja Jela, Skakavca, Vođenice, Brestovca i Oraškog Brda, oko 52 porodice došlo je iz okoline Bihaća, 5 iz Hercegovine, nekoliko iz Like, kao i 20 porodica predratnih drvarskih doseljenika iz Makedonije.
Bukin do oktobra 1946. godine naseljava 531 porodica iz sela u okolini Kupresa, Bosanske Krupe, Glamoča, Bosanskog Novog, Lušci Palanke itd.
Kolonizacija Tovariševa i Obrovca trajala je od novembra 1945. godine do maja 1946. godine. U Tovariševo nasljeno je 105 porodica iz Livna, 4 iz Duvna i isto toliko iz Bosanske Krupe, 2 iz Bosanskog Grahova i 1 iz Bjeljine. Obrovac je kolonizovan invalidima NOR-a iz okoline Jajca, Livljana, Glamoča i Bosanske Krupe. Ukupno 250 porodica.
Porodica Ponjević (Obrovac, 1946.)
Autor: Nikola Milivojević
