Jedan izuzetno značajan Palančanin o kom se u našem gradu skoro ništa ne zna, je istaknuti srpski revolucionar Đorđe Stojaković, jedan od narodnih prvaka u Revoluciji 1848/49.
Đorđe Stojaković je rođen u Staroj Palanci 11. aprila 1811. godine (ili 1810. po nekim izvorima). Bio je odličan i istaknut učenik i student, te je doktorirao pravo i u Beču i u Požunu (današnjoj Bratislavi). Kao student prava dobio je kao nagradu zlatnu kolajnu za raspravu koju je napisao povodom pedesetogodišnjice peštanskog univerziteta 1834. godine. Po završetku studija radi prvo kao advokat u Pešti i ubrzo postaje „pravdobranitelj“ pravoslavne budimske konzistorije i Matice srpske. Kasnije se seli u Beograd i neko vreme radi kao pravnik kneza Miloša Obrenovića.
Godine 1848. nadolazi „Proleće naroda“ i Austrijsku carevinu preplavljuje talas nacionalnih revolucija. Đorđe Stojaković odmah izlazi na javnu scenu sa svojom knjižicom „Osvetljenje“, u kojoj kritikuje sistem u Srbiji i dovodi u pitanje nasledno pravo srpskih kneževa. Zatim odlazi u Budimpeštu i 6. marta učestvuje u delegaciji predvođenoj Đorđem Stratimirovićem koja je Mađarima ponudila srpske zahteve za autonomijom. Srbi su zahtevali slobodu jezika, veroispovesti, škole, pravo na održavanje sabora svake godine i uključivanje u lokalne vlasti. Međutim, mađarski prvaci, a posebno Lajoš Košut, su bili izričito protiv. Dolazi do velike tenzije i zaoštravanja odnosa između Srba i Mađara, a Hrvati u međuvremenu nude Srbima savez protiv Mađarske i pozivaju na ujedinjenje sa Srbijom.
[rev_slider alias=“princeza“][/rev_slider]
Prvog maja 1848. godine, Đorđe Stojaković prisustvuje Majskoj skupštini u Sremskim Karlovcima.3. maja 1848. godine skupština proglašava Srpsku Vojvodinu, koja obuhvata Srem sa granicom, Baranju, Bačku sa bečejskim distriktom i šajkaškim bataljonom i Banat sa granicom i kikindskim distriktom. Srpska Vojvodina ulazi u savez sa „Trojednom kraljevinom“ – Hrvatskom, Dalmacijom i Slavonijom. Karlovački mitropolit Josif Rajačić je proglašen za patrijarha, Đorđe Stratimirović za vožda, a Stevan Šupljikac za vojvodu. Formirana je čak i Vlada Srpske Vojvodine, tzv. Glavni odbor. Đorđe Stojaković postaje član Glavnog odbora i samim tim jedna od ključnih ličnosti u životu srpskog naroda u Vojvodini. Zatim je imenovan za člana delegacije koja će predstavljati Srbe na Sveslovenskom kongresu u Pragu, predvođene Pavaom Stamatovićem.
Đorđe Stojaković je prisustvovao Praškom sveslovenskom kongresu od 2. do 12. juna. Kongres nije doneo konkretne rezultate, usled nemogućnosti dogovora o glasanju, dnevnom redu i postupcima na skupštini i prekinut je kada su na ulicama Praga počeli neredi[9]. Po povratku iz Praga, uhapšen je u Pešti zbog veleizdaje i poslan na preki sud:
„Toliko i toliko puta naperili su honvedi pušku kroz prozor sobe u kojoj je bio zatvoren da „vad-raca“ ubiju. Ušao je u tamnicu vran kao gavran, a izišao iz nje upola sed.“
Posle bitke kod Sentomaša, 14. jula 1848, Đorđe Stojaković zamenjen je za jednog od mađarskog poručnika, sina bogatog bečkog plemića, koji je zarobljen u bici. Nakon oslobađanja, učestvuje u radu Glavnog odbora sve do kraja Revolucije. U to vreme je radio čak i na nacrtu Ustava Srpske Vojvodine. Za razliku od mađarske Vlade koja je brojala samo 9 članova, u srpskoj Vladi ih je bilo čak 48, a na intervenciju pripadnika Omladine naknadno ih je uključeno još 9, i ova „Vlada“ nije bila efikasna.
Uprkos raznim ponudama koje je mađarska Vlada naknadno nudila Srbima u Vojvodini, patrijarh Rajačić je ostao uz Austriju i bana Jelačića. Kao znak zahvalnosti, Beč je potvrdio Rajačićevu poziciju patrijarha i Šupljikcev izbor za vojvodu, što se nije promenilo ni sa abdikacijom Ferdinanda I i dolaskom Franca Jozefa na vlast 2. decembra 1848.
Srpska vojska je u januaru 1849. godine bila na vratima Mohača i Arada, ali je krajem marta i početkom aprila mađarska vojska započela ofanzivu u kojoj su zauzeti Sombor, Sentivan, Sirig, Senta, Vrbas, Bečej, i Srbobran. Srbobran je spaljen, a stanovništvo proterano iz sela, a Novi Sad je 12. juna 1849. bombardovan sa Petrovaradina i sravnjen sa zemljom. Mađarska revolucija je ugušena tek zahvaljujući ruskoj intervenciji na zahtev Franca Jozefa. Mađari su poraženi u bici kod Vilagoša 13. avgusta 1849. godine. Glavne vođe su pobegle u izgnanstvo, a vodeći generali su pogubljeni u Aradu.
O samoj Palanci za vreme Revolucije nema mnogo podataka, osim da je mađarski general Antal Veter 30. novembra 1848. napao Palanku da bi odvratio srpske snage od Tomaševca. Verovatno je da grad nije pretrpeo veća razaranja u burnim revolucionarnim godinama.
Patentom od 18. novembra 1849. godine, car je formirao Vojvodstvo Srbiju i Tamiški Banat. Đorđe Stojaković nakon rata prelazi u Beč, gde pregovara o pravnom položaju novoosnovanog Vojvodstva. Ponuđeno mu je čak i mesto u Ministarstvu pravde u Beču. Potom postaje član Glavnog zemaljskog suda, prvo u Pešti, a potom u Temišvaru. Godine 1856. postaje dvorski savetnik i član najvišeg suda u Beču. Međutim, uprkos Stojakovićevim višegodišnjim zalaganjima, Vojvodstvo je ukinuto 1860. godine.
Jedino za šta je patrijarh Rajačić naknadno uspeo da se izbori bilo je održavanje crkveno-narodnog Sabora. 2. aprila 1861. godine održan je Blagoveštenski sabor. Patrijarh i Stojaković su na saboru predstavljali „Većinu“, odnosno grupu koja se zalagala za saradnju sa austrijskom Vladom i carem. Bili su najbrojniji i izborili su se za očuvanje privilegija, crkveno-školsku autonomiju i povratak autonomne oblasti s vojvodom na čelu. Nažalost, ispostavilo se da su ovi zahtevi podržavani od strane bečke Vlade koristili samo za slabljenje mađarske strane u pregovorima i nikada nisu ispunjeni.
[rev_slider alias=“podunavlje-2-„][/rev_slider]
Iste godine, Stojaković je bio jedan od osnivača Srpske crkvene opštine u Beču. Bio je njen prvi predsednik i na osnivačkoj skupštini 27. novembra 1860. je izabran za člana crkvenog odbora. Već 3. decembra 1860. godine, odbor je odlučio da se od najviših državnih vlasti zatraži mesto na Glacis i Franc-Jozef keju koji je inače prema urbanističkom planu bio određen za crkvu. Takođe je zatraženo mesto za zidanje parohijske kuće i škole. Uporedo sa traženjem zemljišta za crkvu, crkveni dom i školu, odbor je tražio određenu parcelu na centralnom groblju koje se tada osnivalo, na kojem bi se sahranjivali pravoslavni Srbi. Nakon pregovora, koji su godinama trajali, ustupljena je parcela koja nosi naziv „Srpsko odeljenje“ parcela br. 68, a nalazi se u blizini srpskog vojničkog groblja.
Đorđe Stojaković umire u Beču novembra 1863. godine. Hram Srpske crkvene opštine koji je sanjao, a koji je posvećen Svetom Savi, konačno je završen 1893. godine.
Pogledaj: Bačka Palanka u avgustu 1965. – besplatni udžbenici, renoviranje restorana Beograd…
