U Srbiji je lane rođeno 65.554 beba – što je najmanji broj živorođenih u jednoj godini na teritoriji naše zemlje od početka 20. veka.
Više dece rađano je u ratnim godinama – tokom Balkanskih i Prvog i Drugog svetskog rata, kaže za „Politiku” Goran Penev, demograf Instituta za društvene nauke.
– Prošle godine u Srbiji se rodilo oko 100.000 manje dece nego pre 60 godina – tada ih je na svet došlo oko 165.000. Od 168 opština, čak u 160 u 2013. bilo je više umrlih nego rođenih – objašnjava Penev.
Jedna opština – Crna Trava, ostala je lane bez ijednog novorođenčeta, a u više od hiljadu mesta u Srbiji nije se začuo plač rođene bebe.
[wonderplugin_slider id=154]
Nedavno objavljeni podaci Republičkog zavoda za statistiku (RZS) o vitalnim događajima za prošlu godinu zvono su na uzbunu – tendencija da se svake godine rađa manje beba nego što umre ljudi, karakterističan u poslednjih nekoliko decenija, nastavlja se i preti da nas do polovine ovog veka bude gotovo upola manje nego danas.
– Radili smo projekcije za 2060. godinu u nekoliko verzija – od najcrnjih do najoptimističnijih, to jest da svaka žena u reproduktivnom periodu rađa dvoje dece. Prema ovim projekcijama, za 50 godina u Srbiji bi trebalo da bude od 3,9 miliona stanovnika, prema najgoroj varijanti, do 6,3 miliona – kaže ovaj demograf.
Novi podaci RZS-a govore da je cela Srbija ugrožena: najteže je u južnom i istočnom delu zemlje, gde je prosečna starost stanovništva 43,2 godine i gde svako treće naselje ima manje od 100 stanovnika, objašnjava za naš list mr Gordana Bjelobrk, šef Odseka za demografiju RZS-a.
– Najveća prosečna starost je u Zaječarskom okrugu – 47 godina, što je znatno više od republičkog proseka koji iznosi 42,4 godine. Ovde je zabeležena i najniža stopa nataliteta – 6,8 promila. U opštini Kuršumlija u dvadesetak sela poslednjih deset godina nije rođeno nijedno dete, dok u desetak sela već više od dve decenije nema nijedne bebe – kaže Gordana Bjelobrk.
I dalje je najniži natalitet u istočnoj Srbiji, mada gotovo u celoj zemlji, izuzev navedenih osam opština, više stanovnika umire nego što se rađa. Ugroženi su i zapadna Srbija, Šumadija, Vojvodina…
– Od pedesetih godina prošlog veka prosečan broj „dece po ženi” više je nego prepolovljen (stopa je smanjena sa 3,1 deteta po ženi na 1,4), tako da više od polovine veka fertilitet ne obezbeđuje ni prostu reprodukciju stanovništva. Naše stanovništvo odlikuje intenzivan proces starenja, koji je posledica silaznog trenda živorođenih i uzlaznog trenda umrlih – objašnjava naša sagovornica.
Po godinama koje ima prosečni stanovnik Srbije spadamo među najstarije narode u Evropi, ali i u svetu. Razlozi za sve starije stanovništvo leže u demografskim, ali i ekonomskim i socijalnim faktorima.
– Razlog za to što nijedna beba nije rođena lane u Crnoj Travi leži u starosnoj strukturi stanovništva. Kada imate sve manje rađanja, normalno je da imate i sve stariju populaciju. Mi sada plaćamo cenu dugogodišnjeg niskog fertiliteta. Osim demografskog, tu je i ekonomski aspekt, ogromna nezaposlenost, nesigurnost da li će onaj ko radi sačuvati posao, ekonomska nestabilnost – sve su to faktori koji utiču na manje rađanja. Mnogo je onih koji i u 35. godini žive sa roditeljima i nisu uspeli da se osamostale – ističe Penev.
[wonderplugin_slider id=173]
Ali ni ekonomska kriza ne može biti dovoljan razlog za odustajanje od roditeljstva – u vreme ratnih godina rođeno je više dece, a tada je ekonomska situacija bila daleko gora.
– Potrebna je dugoročna populaciona politika kako bi mladi mogli da osnuju porodicu. A ova vrsta politike ne može se realizovati u kratkom roku, niti može u kratkom periodu dati rezultate – kaže Penev.
Borba protiv bele kuge najčešće je pominjana u predizbornim kampanjama, a neke ranije vlade su najavljivale poteze za povećanje nataliteta. Statistički podaci, međutim, pokazuju da, ukoliko je nešto i urađeno, očigledno nije dovoljno za sve drastičniji pad nataliteta. Mala je uteha činjenica da je prošle godine zabeležen manji broj umrlih za 2.100 stanovnika u odnosu na 2012. – kada je umrlo 102.400 ljudi, jer to ne može ublažiti crnu statistiku da svake godine u Srbiji nestaje jedan grad poput Ćuprije, Knjaževca ili Negotina.
Beograd raste uprkos nižem natalitetu
U Beogradu prošle godine rođeno je 18.018 beba majki koje imaju prebivalište u glavnom gradu, dok je umrlih – 20.288. Ipak, prestonica beleži rast broja stanovnika koji je posledica unutrašnje migracije – građani se iz unutrašnjosti doseljavaju u glavni grad.
Najviše umrlih od srčanih oboljenja
Prošle godine u Srbiji umrlo je 100.300 stanovnika. Većina – 53.367 građana, preminula je od bolesti srca i krvnih sudova, dok je 21.646 stanovnika umrlo od posledica tumora. Broj preminulih od bolesti, pre svega srčanih oboljenja i raka, raste iz godine u godinu.
